afinar

Retour 

1. v. tr. dir.

a. 'achever, terminer, mettre fin à'

BertrBornG 12,38: En Lemozi fon comensat, / mas de lai lur er afinat [var. es a.].

BertZorziL 8,67: Anz qu'aia·l chan affinat, / Dieus en a·l rei jutgat / A mort et a greu turmen

CervR 110,28: Al Rey lais Dieus so que vol comensar / ab grat de luy, honran s'i, affinar.

CroisAlbMa 17,1: Quant li avesques ac sa razo afinea / E lor ac la paraula dita e devizea, / …

CroisAlbMa 131,1: Ans que la guerra parca ni sia afinea, / I aura mot colp fait e mota asta brizea

SHonSRH 8873: Perpausan en lur cor de tornar en lur terra, / mas non pensan aver afinada la guerra.

1355Pans 47,16: Item a xxɪ de dezembre, per paguar ez afinar tot l'obrage de la capela de l'ostal…

CConsAlbiV 2685: It. per ɪɪ maestres ad affinar lo pont; per jornal ᴠɪɪ s.

DélAlbiCConsAlbiV2 2:243b: hom avia trebalhat… per la reparacio dels fuocxs… que agues fi, e que encaras non ho avia hom pogut afinar

1397LÉtPrGH 12,52a: … deian veser totas las formas et manieras per lasquals las ditas marquas si poyran afinar ho asolar

1402DocMillau2A 518: It. dimergue a xxɪx del mes, fezem lo dirnar, segon que es acostumat que cant an afinat lo retalh hom lur dona un dirnar, car autre loguier non prendo…

1491/92CConsMontrSL G132: Item, paguen per la despensa qui foc feyta tant cant demoren a ffer et affinar [éd. affiuar] l'aliurament darrerament feyt per los homes depputatz per los juratz…

b. 'anéantir, faire mourir'

GarBrunB 89: Tot ço c'amor afina / es aver o aiçina.

CroisAlbMa 48,14: Mas contra l'ost de Crist, que tota gent afina, / No pot garentir rocha que seit aut ni rabina, / Ni castels en montanha.

c. ᴅʀᴏɪᴛ 'régler [un compte], payer [une somme]'

PalSavElucS 8,3: Sus la final lors comptes afinavo

LCBonisF 1:47,21: Comtat e finat fo quant afinem nostre comte am Mo de Braca…

LCBonisF 2:525,21: … entro que lo dig senhors fos vengut am que afinisso lor comte, e que lor redes lors encartamens

1370/71CConsAlbiV2 1:163,804: … per paguar so que deviam a Sancta Ceselia e so que malevem per afinar les ɪɪɪc franxs am Gilet, loctenen del thesaurier de Carcassona

d. ᴅʀᴏɪᴛ 'consentir à payer [une rançon]'

SFlorB 33,14: Endevenc se que un macip jove… era pres per los Angles et que avia afinat doutse floris d'aur… enaissi que el avia una cosina… et vodec lo a Dieu… que, se lo layssava anar d'aquelo priso ses paguar finansa, que ela…

JustDienneORV 20r,2: A faita anformasitio lo procuraires de monsenior contra P. Mauri que a pres lo bestial de Hugon Robi… Item plus di que lodist P. Mauriis lo fes afinar unnc chartayro de fromatgiis, altramen non podia aver son bestial

e. 'conclure [un accord]'

FlamG 6810: … per recordar / los covinens ques an parlatz / et ab mil baisars affinatz / et escrig ab lur lagremetas / sus els detz, per mieg las ongletas

f. 'orienter [vers un but]'

RaimAlJeanrJoies 2,39: Amors, degun jorn no fini / De vos servir, ans m'ayzini / Ades que plus vos servisca, / E·l cors e·l cor hi afini, / Per que vostre vol cumplisca

2. v. pr.

a. 's'achever, se terminer'

GuilhBergR2 26,24: que cen chantars n'ai faitz en tremolina, / e tals mil motz q'enqer un non retrais, / ni no·m sove co·is mou ni cum s'afina

RaimbVaqL 6,24: et er me grieu si·m part de lieys per bruy: / sol o comens, qu'er dans si no s'afina

FierB 4380: L'asaut es romazutz, e l'estorn s'afina. / per amor de lors dieus mant Sarrazi plura.

DoctrTrCuraDoctrTr 144,63: Mascles ses ‑s s'afina / Qant ha votz femenina / Cum propheta, salmista, / Patriarca, legista

b. 'mourir, dépérir'

GuirEspH 5,5: Quar sa fina valors no s'aclina / Tan c'aizina don mos cors s'afina, / Qu'en l'esquina mortal tenc l'espina, / E muer mi…

c. s'a. ab 'se borner à, s'en tenir à'

SordB 25,1: Sol que m'afi ab armas tos temps del sirventes / sobrarai lo perfieg q'om ten per ben apres

CervR 47,38: Totz reys c'aver vol nom d'emperador / deu averar sos ditz e sa lauzor, / c'om non a pretz s'ab vertat no s'afina.

d. s'a. (ab) 'faire la paix (avec)'

GirRoussH 9049: Vint mile mars tramest d'aur la reïne; / Ele en donet taus mil, cascus l'encline, / E al rei la meitat, per quei s'afine.

GirRoussHo 8034: Vint ·ᴍ· marxs trames d'aur la reïna. / Ela·n dona a tals ·ᴍ·, cascus s'enchlina, / I au rei la meitat per que s'afina.

CroisAlbMa 41,4: Ab lo comte de Fois si es el afinetz, / E li mes en ostatge son mendre filh de gretz.

e. a. a alc. 'parvenir à un accord avec qn'

1346‥48CConsMontfL3 8.398: Item que paiemes e per conte fait nos afinemes a P. Merceir de Monferan de tota l'armadura que nos consol aviam pres de lhui… E per mais valor, que valiont mais floris cant fo paiat que cant fo pres…

f. 'convenir'

LvP sans contexte

3. n. m.

'fin, mort'

GuirRiqC 364: Per que, al meu semblan, / l'afinars d'est' amor / es aquelh fatz que cor / massa entre las jens: / car sos comensamens / es per aquel per ver

SMarg2SMargL 11,173: Senher, en tu he mon esper: / … / que no me puesca nulh mal far / mos enemics a l'afinar!

4. afinat p. p. /adj.

'terminé, fini'

MongeMontR 16,45: Aissi es lor plaiz remasuz / et afinatz.

BernAurHershTrBéz 72,26: pero volgra, quar sa honor volria, / que quan fora nostre juecx afinatz, / qu'ieu remazes del juec vencutz e matz

GirRoussH 127: E quant fu afinaz l'estors canpaus, / Si prestrent cent messages de l'ost reiaus.

DoctrRaimCastG 6,379: Mos doctrinal s'asoma et er totz afinatz / ad honor del Seynhor, per cui es comensatz

ElucS 303,3: Apres quan es de tot le dinnar afinat, l'ayga es tantost presta et quascu es lavat.